Bestuurlijke driehoek rondmaken op regionale arbeidsmarkt
Sinds 2014 opereren in Nederland 35 regionale netwerken in de uitvoering van het arbeidsmarktbeleid. Bij de ontwikkeling is de focus vooral gelegd op de uitvoering. Deze eenzijdige benadering heeft geleid tot veel loketten en onduidelijkheid voor zowel werkgevers, werkzoekenden als werkenden. Om te voorkomen dat we verder verdwalen, is naast een eenduidige inrichting ook een heldere koers en aansturing nodig. Hoe maken we deze bestuurlijke driehoek samen rond?
Decentralisatie en netwerkvorming
Nederland kent een golfbeweging van centralisering en decentralisering van (de uitvoering van) het arbeidsmarktbeleid. Na een periode van 10 jaar van centralisering, die overigens niet tot het gewenste resultaat heeft geleid, zijn er in 2012 in totaal 35 arbeidsmarktregio’s ingericht. Na sluiting van het sociaal akkoord in 2014 zijn daar de sociale partners aan toegevoegd en vormen zij samen een bestuurlijk netwerk waarbij de regie in het netwerk bij de centrumgemeente is belegd. Omdat in het sociaal akkoord geen richting is aangegeven hoe de centrumgemeente regie voert en hoe het beleid vorm moet krijgen, zijn er 35 verschillend ingerichte arbeidsmarktregio’s ontstaan.
Loketdrukte
Bij de ontwikkeling van de 35 arbeidsmarktregio’s is de focus gelegd op de uitvoering. Deze uitvoering vindt plaats in werkgeversservicepunten, samenwerkingsverbanden van gemeenten en UWV, om werkgevers te ondersteunen met hun vragen naar personeel.
De uitbraak van corona heeft ervoor gezorgd dat de focus op regionale uitvoering verder is versterkt. Om de voorziene ontslaggolven in goede banen te leiden, zijn er regionaal regionale mobiliteitsteams ingericht. Naast dit nieuwe loket zijn er in de regio ook de leerwerkloketten om werkenden en werkzoekenden te begeleiden bij opleidingsvraagstukken. Zo is er in de regio veel naast elkaar georganiseerd en zijn werkgevers, werkenden en werkzoekenden de weg kwijt.
Loketdrukte voorkomen: regionaal werkcentrum
Om deze lokketdrukte op te lossen komt het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid met de oplossing om een regionaal werkcentrum in te richten. In dit werkcentrum komen vraag en aanbod bij elkaar en is er sprake van één loket voor werkgevers, werkenden en werkzoekenden.
De inrichting van de regionale werkcentra zorgt er voor dat de komende jaren de focus weer bij de uitvoering komt te liggen. Toch is er ook aandacht nodig voor beleid en bestuur om een goed werkende arbeidsmarkt in te richten. Alle punten van de bestuurlijke driehoek verdienen een kwalitatieve invulling.
Bestuurlijke driehoek
Het bestuur in de arbeidsmarktregio wordt gevormd door een netwerk van verschillende partners die allemaal een eigen belang hebben binnen het netwerk. Samenwerken in netwerken met tegenstrijdige belangen is ingewikkeld en vergt veel inspanning en energie. Deze samenwerking is tevens lastig omdat alle deelnemende organisaties dezelfde positie innemen en er dus overeenstemming nodig is voor besluitvorming.
In een rapport uit 2022 constateert de Nederlandse Arbeidsinspectie dat deze samenwerking in de regio kwetsbaar is. Het ontbreekt vaak aan gemeenschappelijke doelstellingen binnen het netwerk en de lokale gerichtheid van de gemeenten in de regio frustreert in veel gevallen een stevig bestuurlijk commitment. De kwaliteit van de uitvoering komt daarmee onder druk te staan. De Arbeidsinspectie adviseert daarom de structuur te verbinden aan de inhoudelijke regionale opdracht.
Daarmee raken we de derde punt van de bestuurlijke driehoek. In veel regio’s ontbreekt het aan een duidelijk meerjarig perspectief ten aanzien van de gewenste ontwikkelrichting en de daarbij passende uitvoering. In het rapport van Berenschot (2023) naar de infrastructuur van sociaal ontwikkelbedrijven verlangen sommige netwerkpartners zelfs weer terug naar regie van de centrale overheid. Om opnieuw de arbeidsmarkt centraal te organiseren, is een enorme stap terug in de tijd en daarmee is het momentum uit het zicht. Juist nu de uitvoering beter georganiseerd gaat worden is het tijd om aandacht te besteden aan optimalisering van netwerksamenwerking en aan het ontwikkelen van een heldere inhoudelijke koers.
Zo doe je dat: de driehoek rond
Wij hebben veel ervaring in de ontwikkeling van de regionale infrastructuur binnen de arbeidsmarktregio’s. Wij herkennen dat er veel meer aandacht nodig is voor netwerkontwikkeling en voor de posities en rollen van de netwerkpartners.
In de regio’s wordt er bijvoorbeeld nog te weinig gebruikgemaakt van de specifieke informatie die werkgevers- en werknemersorganisaties kunnen bieden uit de verschillende sectoren die in de regio economisch actief zijn. Een gemiste kans om trends en economische schommelingen tijdig te signaleren en met voortvarend beleid op te vangen.
Om de kwaliteit van de uitvoering ook in de toekomst te kunnen borgen is daarnaast een duidelijke gemeenschappelijke koers een noodzakelijke voorwaarde. In sommige regio’s zien we gelukkig de ontwikkeling dat deze inhoudelijke koers nauw wordt afgestemd met de economische ontwikkelingen binnen de regio.
Ontwikkeling regionale arbeidsmarktregio’s
Met de ondersteuning die wij kunnen bieden aan verdere regionale ontwikkeling van de arbeidsmarktregio’s dragen wij graag een steentje bij om de bestuurlijke driehoek rond te maken.
