Toename wapengeweld onder jongeren: niets doen is geen optie

Schijnveiligheid voedt spiraal van geweld en angst

Als professional met meer dan 15 jaar ervaring in het begeleiden en coachen van jongeren, zie ik helaas maar al te vaak de gevolgen van wapenbezit. Bijvoorbeeld iemand als Jay. Jay is 17 jaar. Hij is opgegroeid in een wijk met veel armoede en problemen. Bij het ophangen van zijn jas viel een mes met kartelrand van 20 cm lang uit zijn jaszak. Ik vroeg waarom hij het mes bij zich droeg.

Veel jongeren die ik spreek, geven aan dat ze zich met een mes op zak veiliger voelen. Zo ook Jay. Hij deelde een gebeurtenis met me waar hij bij betrokken was: Jay werd benaderd door 3 jongens en dat leek op een confrontatie uit te lopen. Toen hij zijn jas opende om het mes te laten zien, liepen de jongens weg.

De schijnveiligheid die een wapen biedt, voedt een gevaarlijke spiraal van geweld en angst. Over de gevolgen voor moeders, broers, zussen en vrienden die een jong iemand verliezen, wordt zelden nagedacht.

Onveiligheid en wraak: drijfveren achter wapenbezit

Uit onderzoek van onder andere Frank Weerman, Robby Roks, Jeroen van den Broek en Jip Willink in Rotterdam blijkt dat een groot deel van de jongeren vooral wapens dragen uit angst voor anderen die ook gewapend zijn. Voor sommigen is de drang om zich te bewapenen ontstaan door traumatische ervaringen, zoals geweldsdelicten gericht tegen familie of vrienden, soms met fatale afloop. Deze gebeurtenissen versterken het gevoel van onveiligheid en wakkeren vaak de wens aan om wraak te nemen.

De rol van drillrap en de invloed van de wijk

Hoewel vaak gedacht wordt dat drillrap een directe rol speelt in straatgeweld, is dit volgens onderzoek van Roks en Van den Broek niet het geval. De oorzaken zijn complexer en diepgeworteld in de sociale omstandigheden van bepaalde wijken. Armoede en andere sociale problemen bieden een vruchtbare bodem voor wapenbezit en -gebruik. Jongeren in deze buurten kunnen zonder moeite aan wapens komen, of het nu gaat om messen die ze voor een paar euro bij een winkelketen kopen of zware jachtmessen die online verkrijgbaar zijn.

Ook jongeren willen oplossing

De meeste jongeren die ik spreek, erkennen het probleem en willen graag dat er een oplossing komt. Dit vraagt echter om een brede en langdurige aanpak. Een effectieve strategie begint bij preventie. De aanpak van armoede en ongelijkheid is cruciaal, net als het bieden van alternatieven voor de aantrekkingskracht van crimineel verkregen rijkdom.

Daarnaast is gerichte voorlichting essentieel. Preventiecampagnes moeten aansluiten bij de leefwereld van de jongeren en de wijken waarin ze wonen. 'One size fits all' werkt niet; maatwerk is vereist. Jongeren geven aan dat het belangrijk is om al vroeg, vanaf groep 7 of 8, te beginnen met het ontwikkelen van zelfvertrouwen en talenten. Hierdoor kunnen we de verleiding van criminaliteit verminderen en het vertrouwen in een positieve toekomst vergroten.

De kracht van eigen initiatieven

Preventiecampagnes moeten gebruikmaken van media die een groot bereik hebben onder jongeren, zoals TikTok en Snapchat. Voorlichting over de gevolgen van wapengeweld zou bijvoorbeeld kunnen worden geïntegreerd in het schoolcurriculum, ondersteund door gesprekken met coaches en mentoren die een goede band hebben met de jongeren.

Wat vaak niet werkt, is een rapvideo die in opdracht van de overheid wordt gemaakt. Jongeren prikken hier snel doorheen; ze zien dit niet als authentiek. Een effectievere benadering zou zijn om jongeren zelf het gesprek aan te laten gaan met hun leeftijdsgenoten, ondersteund door korte, confronterende interviews met slachtoffers van wapengeweld. Het succes van de SIRE-campagnes tegen vuurwerk is een voorbeeld van hoe confronterende beelden effect kunnen hebben.

Handhaving en preventief fouilleren: een lastige balans

Naast preventie is het verminderen van wapenbezit essentieel. Dit is echter makkelijker gezegd dan gedaan. De aanpak van criminele netwerken die wapens distribueren, blijft een grote uitdaging. Preventief fouilleren wordt vaak genoemd als een maatregel om de pakkans te vergroten, maar dit is controversieel. Het kan onrust veroorzaken in wijken en wordt al snel gezien als discriminatoir, omdat het vooral in probleemwijken wordt toegepast.

Samenwerking en maatwerk: de sleutel tot succes

Voor elk plan geldt: het valt of staat met de betrokkenheid van de jongeren zelf, gecombineerd met specialistische expertise en begeleiding. Ik sta samen met het team van onze experts klaar om je hierbij te helpen, of het nu gaat om het ontwikkelen van effectief beleid, voorlichting of (digitale) campagne-ideeën die aansluiten bij de jongeren, of het organiseren van gesprekstafels met de jongeren. Samen kunnen we bouwen aan een veiligere toekomst.