Ons bureau bestaat 35 jaar. Dat vieren we met 5 masterclasses voor beleidsmakers en uitvoerders rondom een centraal thema. Zodat we de diepte in kunnen. En erkennen dat er in 35 jaar ook vraagstukken zijn waar we nu nog steeds mee bezig zijn. In de masterclasses mag het schuren, ontregelen en confronteren. Als we maar open en eerlijk van gedachten kunnen wisselen, zodat we alle aanwezigen een cadeau geven: verschillende perspectieven en een rijker inzicht.

Masterclass jeugdzorg

Eén ding werd pijnlijk duidelijk tijdens de masterclass: de jeugdsector bevindt zich al decennia in een vicieuze cirkel. Een select gezelschap van bestuurswetenschapper Sharon Stellaard, ervaringsdeskundige Olivier Locadia (ook bekend als Willie Wartaal van De Jeugd van Tegenwoordig), beleidsmakers van gemeenten en uitvoeringsorganisaties als Veilig Thuis en wijkteams kwamen samen in Utrecht om te reflecteren op de huidige staat van de jeugdzorg, en wat nodig is om écht te zorgen voor positieve verandering.

Sharon Stellaard heeft onderzocht waarom het overheidsbeleid ten aanzien van passend onderwijs en jeugdzorg in Nederland al zeker 40 jaar de belangrijkste doelen niet bereikt. Haar onderzoek Boemerangbeleid: Over aanhoudende tragiek in passend onderwijs- en jeugdzorgbeleid legt patronen bloot die maken dat het hervormingsbeleid oude problemen reproduceert, nieuwe problemen creëert en de uitvoering daarmee complexer en veelal duurder maakt.

Onvoldoende leervermogen

Sharon Stellaard stelt dat Haagse plannen als de Hervormingsagenda Jeugd kinderen uiteindelijk niet helpen. Sharon: “De jeugdzorgsector reageert telkens op de tekortkomingen van eerder beleid, zonder te leren van het verleden. Het beleid dat we vandaag creëren, probeert de problemen op te lossen die juist door eerder beleid zijn veroorzaakt. In plaats van ons te richten op de gezinnen en kinderen, worden we opgeslokt door het systeem. En dat systeem blijft groeien door weer nieuw beleid en de kosten stijgen, terwijl de wachtlijsten alleen maar langer worden.”

Ineffectieve reparaties

De vicieuze cirkel van beleid op beleid, die al meer dan 50 jaar bestaat, werd door Stellaard in haar onderzoek blootgelegd. Zo zijn de mensen om wie het gaat in het verleden niet of onvoldoende betrokken geweest bij de beleidsvorming, terwijl zij degene waren die de gevolgen van het beleid ondervonden. Het is in ieder geval Stellaards drive om mensen te stimuleren goed na te denken over sociale rechtvaardigheid.

Stellaard: “De structurele tekortkomingen van het ene beleid proberen we nog steeds te repareren met nieuw beleid. Maar wat als we moeten concluderen dat het oorspronkelijke systeem waarop we de reparaties uitvoeren zo verouderd is dat reparaties niet meer werken? En dat ze een averechtse werking hebben ten opzichte van de doelstelling? Een doelstelling die niet meer wordt bevraagd, omdat die zo sterk gesocialiseerd is dat we de beleidsintenties als waarheden op zichzelf accepteren."

Terug naar de tekentafel

Het is niet leuk, want het kost tijd, maar we moeten erkennen dat we terug moeten naar de tekentafel en vaker samen moeten reflecteren op de kernvraag: wat hebben kinderen en gezinnen in deze tijd nu daadwerkelijk nodig? Vaak is dat geen jeugdzorg maar iets heel anders.

Een voorbeeld
Sharon Stellaard heeft de 'gereedschapskisten' van beleidsmakers bekeken en naar hoe beleid in de praktijk lijkt uit te pakken. Bestuurders en beleidsmakers lijken al de oplossing te willen hebben, voordat ze goed en wel begrijpen wat het onderliggende patroon is. En dat onderliggende verhaal zit 'm in de aannames over hoe het werkt.

Stellaard: “Stel het is een auto. En de aanname is dat als je het stuur naar links doet, de auto naar links gaat. En bij beleid is het dus steeds zo dat de aanname is dat het naar links gaat, maar het blijkt elke keer naar rechts te gaan. En hoe harder je stuurt, hoe verder je naar rechts gaat. Dus mijn punt is eigenlijk: volgens mij is ons idee over hoe het stuur werkt, inadequaat. En moeten we dáár even naar kijken. DIt is de hele essentie van mijn onderzoek: wij moeten kritisch zijn op de aanamens over besturing. Want wij besturen wel, maar het gaat de andere kant op."

Vertrouwen

Olivier Locadia maakte vanuit persoonlijke ervaring duidelijk hoe cruciaal het is dat kinderen een persoonlijke connectie hebben met iemand die er écht voor hen is. Olivier: “Dat hoeft niet per se een expert te zijn. Het gaat niet om de functie of de expertise van de persoon, maar om de relatie en het vertrouwen.” 

Hoe kan het dan dat het huidige systeem zo weinig ruimte biedt voor deze verbinding? Hoe kan het dat, terwijl de kosten de pan uitrijzen, er steeds meer professionals komen en de duurzame verbinding tussen mensen steeds meer naar de achtergrond verdwijnt?

Het antwoord ligt volgens Sharon Stellaard in het doorbreken van de cyclus van ‘boemerangbeleid’. We moeten ons durven afvragen: waarom reageren we steeds op de symptomen in plaats van het aanpakken van de kern van het probleem? En hoe creëren we een omgeving waarin beleidsmakers, uitvoerders én gezinnen samenwerken aan oplossingen die daadwerkelijk duurzaam zijn?

Podcast Op de radar: boemerangbeleid jeugdzorg

Luister ook de podcast Op de radar: Boemerangbeleid jeugdzorg waarin we het gesprek van de masterclass hebben voortgezet. Onze gasten bespreken waar ze in de praktijk tegenaan lopen en wat er vandaag nog anders kan.

Aan tafel:

• Gerberich Kuperus, directeur Veilig Thuis Amsterdam-Amstelland

• Janet Schut, programmamanager jeugdzorg Kracht Den Haag

• Peter de Visser, senior adviseur en directeur RadarGroep

• Marilien Mogendorff,  adviseur RadarAdvies

Tot slot

Er is moed nodig om uitvoerders meer vrijheid te geven. Lef op momenten dat het moeilijk wordt en in het belang van degene waar het om gaat. Deze houding zit diep verankerd in het werk van RadarAdvies. We weten dat het niet altijd de weg van de minste weerstand is, maar wel de weg naar duurzame en positieve verandering.